Waar ben ik bang voor? Deel 2. TTIP & CETA

Ex-Londenaar Deborah Klaassen vertelt over de TTIP en CETA verdragen, met het oog op de #Brexit. 

In het eerste deel van deze serie ging in ik op waarom ik bang ben voor een eventuele Brexit. Dat ging met name over wat de EU te bieden heeft (vrij verkeer van personen), wat het Brexit-kamp niet wil (immigranten uit de EU) en wat de economische gevolgen daarvan zijn. Maar de voorstanders hebben ook hun best gedaan om te formuleren wat ze dan wel willen: meer handel met landen buiten de EU, zoals de VS en Canada.

Laat het nou net zo zijn, dat de EU werkt aan handelsverdragen met de VS en Canada: respectievelijk TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership) en CETA (the Comprehensive Economic and Trade Agreement). En laat dat nou net de andere dreiging op het wereldtoneel zijn, waar ik ’s nachts weleens wakker van lig.

Wat is TTIP precies?

TTIP is een voorgesteld vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS. Er is tussen de VS en de EU allang grotendeels vrij verkeer van goederen met weinig tariefmuren. Wat het verdrag precies toevoegt, is onduidelijk omdat de documenten niet publiek zijn, maar zover bekend gaat het over drie domeinen: toegang tot de markt, samenwerking op het gebied van regelgeving en specifieke wetgeving. Het doel: economische groei, meer welvaart en meer werkgelegenheid voor de betrokken landen. Klinkt mooi, dus…

Waar ben ik bang voor?

Als je van TTIP gehoord hebt, zal dat waarschijnlijk in een kritische context geweest zijn. Uit onderzoek van de Tufts University blijkt bijvoorbeeld dat het verdrag zo is opgesteld, dat de bevordering van handel tussen EU en VS ten koste zal gaan van de handel binnen de EU. Het proces van Europese economische integratie zal worden teruggedraaid en onze economie zal instabieler worden. De voorspelling is dat TTIP in Europa zal leiden tot een daling van het bnp, de salarissen en werkgelegenheid.

Wie ziet dat TTIP weleens het tegenovergestelde van het beoogde doel zou kunnen bewerkstelligen, zou het er eigenlijk niet verder over hoeven hebben. Maar dit is nog maar het begin. Tijd om het ook even over CETA te hebben.

Wat is CETA precies?

CETA is eigenlijk het kleine zusje van TTIP: een even gevaarlijke handelsovereenkomst tussen de EU en Canada. Het goede nieuws, aldus de Guardian, is dat CETA al getekend is. Dat betekent namelijk dat het 1500-pagina-lange verdrag ingezien kan worden. En wat blijkt er uit die pagina’s?

• Dat we afscheid kunnen nemen van onze gezondheidsstandaarden voor consumentenproducten en voeding.
• Dat we dierenwelzijn niet meer mogen beschermen.
• Dat buitenlandse bedrijven ons schaliegas komen fracken.
• Dat we ons milieu niet meer kunnen beschermen.
• En ga zo nog maar even door.

Waarom raakt de EU zeggenschap kwijt?

CETA en TTIP beschrijven een nieuw rechtssysteem ten behoeve van investeringsbescherming. Het zogeheten Investor-State Dispute Settlement (ISDS) geeft bedrijven de mogelijkheid om overheden aan te klagen wanneer die hun investeringen schaden. Democratisch genomen besluiten en bestaande nationale rechtspraak worden overruled.

Geloof je me niet? Neem Canada. Sinds het een vergelijkbaar handelsverdrag met de VS afsloot (NAFTA), werd het één van de meest aangeklaagde landen ter wereld. Zo klaagde olie- & gasmagnaat Lone Pine de Canadese overheid aan omdat in Quebec geen schaliegas gewonnen mocht worden. Het was een claim van 250 miljoen dollar. Inmiddels frackt Lone Pine er flink op los in Quebec. Geen wonder dat de Canadezen zelf ook niet allemaal staan te springen om CETA.

Wat kunnen wij hiervan leren? CETA en TTIP maken de weg vrij voor bedrijven die winst maken ten koste van mens, dier en milieu.

Weet onze regering dat allemaal niet?

Rijksoverheid is zich wel bewust van de risico’s van ISDS. De officiële statement van Rijksoverheid luidt:

“Internationale arbitrage is relatief goedkoop, efficiënt en snel. Toch zijn er ook zorgen over de bepalingen voor investeringsbescherming in de investeringsbeschermingsovereenkomsten. De Rijksoverheid neemt deze zorgen serieus. Zij werkt actief aan verbeteringen om misbruik van de verdragen uit te sluiten. (…) Daarom heeft Nederland, samen met andere landen, bij investeringsbescherming de volgende verbeteringen voorgesteld:

• Overheidsbeleid op het gebied van bijvoorbeeld milieu, gezondheidszorg of sociale zekerheid moet kunnen veranderen. Dit mag niet leiden tot schadeclaims van investeerders.
• De arbiters moeten onafhankelijk zijn en hun uitspraken van hoge kwaliteit. Dat kan door een gedragscode. Of door een zogeheten geschillenbeslechtingsorgaan met een permanent karakter in te stellen. Zoals een internationaal investeringshof of -secretariaat.
• Het moet mogelijk zijn om in beroep te gaan tegen arbitrage-uitspraken.
• De uitspraken van een arbitragetribunaal of investeringshof mogen de nationale rechtspraak niet doorkruisen.”

Fijn dat het probleem erkend wordt. (Jammer dat dierenwelzijn niet genoemd wordt, trouwens.) Maar het ontbreekt mij aan vertrouwen dat ze dit erdoor krijgen, laat staan dat een eventueel aangepaste formulering ook uit zal pakken zoals wij het voor ons zien.

Waarom geloof ik niet dat Rijksoverheid haar zin krijgt?

Hoewel het verdrag nog niet eens getekend is, zijn de schadelijke effecten nu al in werking getreden.

Zo werd in mei 2015 bekend dat de EU nieuwe wetgeving omtrent gevaarlijke chemicaliën heeft geannuleerd onder druk van de VS. Het gaat om chemicaliën die de werking van hormonen nabootsen, de zogenaamde endocrine-distrupting chemicals (EDCs). Volgens onderzoekers veroorzaken deze EDCs afwijkingen in ongeboren kinderen, misvormde geslachtsorganen, onvruchtbaarheid, vervroegde menopause, kanker en daling van intelligentie. Om maar een paar bijwerkingen op mensen te noemen. Dan hebben we het nog niet eens over het milieu. Bedrijven als Bayer en BASF verwerken deze EDCs het liefst in toiletartikelen, plastic, cosmetica en bestrijdingsmiddelen.

Er lag dus een mooi voorstel om alle hormoon-nabootsende stoffen illegaal te maken. Maar onder druk van de VS is dat plan gewijzigd, naar een ‘hanteer-met-mate’ beleid, waarbij er richtlijnen worden opgesteld in welke sterkte EDCs veilig geacht worden. En hoe worden deze richtlijnen opgesteld? Joost mag het weten. In elk geval niet op basis van uitvoerig onderzoek naar de lange-termijneffecten op mensen. Jean-Charles Bocquet, de directeur van de European Crop Protection Association legt dit besluit aan de Guardian uit met een mooie metafoor:

“We have to consider endocrine disruptors with a small weight and low-potency effect in a way balanced between their risk and the potential benefit. It is like if you have a very powerful car but it is driven carefully and safely, then you will not hurt the population with it.”

Wie verder leest in datzelfde Guardian artikel, ziet dat wetenschappers dit lulkoek vinden. Maar het hek is van de dam.

Mocht ik de slaap nog kunnen vatten vannacht, dan krijg ik zeker nachtmerries. Over Bocquet die heel voorzichtig met het batmobiel door Monsanto’s glyfosaat-fabriek in Antwerpen scheurt. Over ouders die niet weten of hun kindertjes misvormd zijn door kerncentrales met minimale veiligheidsregulaties, of toch door de EDCs die er op hun groente zitten. Over vleeskwekerijen zonder morele standaarden en genetisch gemodificeerde gewassen die onze biodiversiteit komen uitroeien. En wanneer ik wakker word, weet ik dat ik met alle verbeeldingskracht en wantrouwen in de wereld waarschijnlijk nog niet kan voorstellen wat de werkelijke stand van zaken is.