Vanavond is het eerste verkiezingsdebat tussen de presidentskandidaten van de Democratische en Republikeinse Partij, Hillary Clinton en Donald Trump. Onze Amerika-expert Ivo van Spronsen vertelt wat Trump en Clinton kan breken vannacht.
De eerste keer
Het is voor de meeste Amerikanen de eerste echte kans de kandidaten te beoordelen op hun standpunten, oprechtheid, likability, temperament en leiderschapskwaliteiten. Clinton en Trump treden voor het eerst samen in het strijdperk. Zelfs voor twee zo bekende kandidaten zijn de debatten een mogelijkheid het eigen imago te versterken en dat van de tegenstander te verzwakken.
Het belooft hoe dan ook een avond met veel vuurwerk te worden. Met nog zes weken te gaan, wordt de race om het Witte Huis steeds spannender. De voorsprong van Clinton verdampt in de peilingen. Trump trekt in cruciale swing states steeds vaker aan het langste eind. En toch, hoe spannend ook: de kans dat Trump de verkiezingen op 8 november gaat winnen is nog steeds minder dan vijftig procent. Trump heeft namelijk een probleem: een wittemannenprobleem!
Het wittemannenprobleem
Nee, ik doel niet op zijn toupet of zijn kleine handen. Ook niet het gebrek aan steun van witte mannen hoeft hem zorgen te baren. Zijn kiezersbasis bestaat voornamelijk uit witte mannen. En daar ligt het probleem. Althans, het is een probleem als je campagne gebaseerd is op witte mannen en hun echtgenotes tegen de rest van de Verenigde Staten.
Een strategie die Trump toe nu toe vol enthousiasme uitvoert. Zijn slogan: “Make America Great Again” is na acht jaar presidentschap van de eerste zwarte president niet veel meer dan een verhulde oproep tot een nostalgisch teruggrijpen naar de Verenigde Staten van de jaren vijftig, toen zwarten, vrouwen en andere minderheden nog hun plek kenden. Witte mannen hadden toen over het algemeen een goede en goedbetaalde baan. Door de vakbonden bevochten banen, dat vergeet Trump er nu voor het gemak bij te zeggen.
De teloorgang van de industrieën die deze banen creëerden, de toename van de wereldhandel en een groeiende dienstensector die niet zit te wachten op lager opgeleide mannen van boven de veertig, maakt Trumps achterban onzeker, angstig en terecht bezorgd over de toekomst. Voor velen van hen heeft de Democratische Partij als voorvechter van hun belangen allang afgedaan. De banen verdwenen, de onzekerheid nam toe en de partij die vocht voor vakbonden, betere lonen, goede voorzieningen en een degelijk pensioen gaf, volgens deze kiezers, te vaak niet thuis. Trump probeert nu, met een behoorlijk succes, van deze onvrede gebruik te maken.
De vraag is natuurlijk of Trump de meest geschikte persoon is om als kampioen van de blanke arbeider op te treden. Zijn achtergrond als zakenman en vastgoedmagnaat helpen daar niet bij. De vele faillissementen waarbij Trump betrokken was en waarbij de kleine ondernemers en werknemers altijd aan het kortste eind trokken, zou voor de kiezers een teken aan de wand moeten zijn. Voor velen zijn het dat niet. Trumps vage beloftes, gecombineerd met het aanwakkeren van afgunst en haat voor allen die niet blank, christelijk of man zijn, is een sterk elixer gebleken.
Een oude truc in een nieuw jasje
Deze strategie is niet door Trump uitgevonden en wordt al jaren door de Republikeinse Partij toegepast. Maar de wijze waarop is wel Trumpiaans: over the top, ongegeneerd, luidruchtig en zonder spijt. Hierdoor wordt de vervreemding van minderheden in versneld tempo vergroot. Trump heeft Latino’s, moslims, zwarten en vrouwen al in alle toonaarden beledigd. Latino’s zijn weggezet als illegale (geen belasting betalende) verkrachters, zwarten als lui, crimineel en gewelddadig.
Ook de seksistische opmerkingen van Trump zijn exemplarisch voor het weinige respect dat Trump lijkt te hebben voor zelfstandige vrouwen. Trump heeft vrouwen uitgemaakt voor hond en varken of speelde op de vrouw door te suggereren dat een journaliste vanwege haar kritische houding wel ongesteld zal zijn. Clinton speelt op die onvrede handig in met een scherp campagnefilmpje. In deze spot vraagt Clinton zich af wat Trump als president doet voor het zelfbeeld van meisjes.
United Colors of America
Trump zal om te kunnen winnen naast de lageropgeleide witte kiezer zijn aantrekkingskracht moeten vergroten onder minderheden en hogeropgeleide vrouwen. Het is de vraag of hij dat overtuigend kan. Zonder deze groepen is het behalen van een meerderheid van stemmen niet mogelijk. Hoewel er nog Republikeinen en commentatoren zijn die denken dat er een onaangeboord potentieel aan witte kiezers is dat Trump aan de overwinning kan helpen, dat is niet zo. De cijfers laten dat duidelijk zien.
De Verenigde Staten is qua kiezerssamenstelling in de afgelopen jaren veel diverser geworden. De Republikein Reagan boekte in 1980 met hulp van de witte arbeiders uit het noorden en de Midwest een grote overwinning op de zittende Democratische president Jimmy Carter. Deze Reagan-democrats werden samen met de cultureel conservatieve zuidelijke Republikeinen de ruggengraat van de Republikeinse verkiezingsstrategie.
Het aandeel witte kiezers nam af van 88 procent in dat jaar naar 72 procent in 2012. Dat dit een probleem vormt voor de verkiesbaarheid van Trump laat zich raden. Het aantal extra witte kiezers dat moet komen opdagen om de verliezen elders te compenseren is onrealistisch hoog.
Stuart Stevens, hoofd campagnestrategie van Republikeins presidentskandidaat Mitt Romney beschrijft het probleem als volgt:
“In 1980 stemde 56 procent van de witte stemmers op Ronald Reagan. Hij won de verkiezingen met een eclatante zege in 44 staten. Mitt Romney daarentegen won met 59 procent van de blanke stemmen maar 24 staten en verloor in 2012 de verkiezingen. Vaak wordt er gezegd dat Reagan meer enthousiasme genereerde dan Romney onder witte stemmers, maar dat is niet zo. In 1980 ging 59 procent van de blanke kiezers naar de stembus. In 2012 was dat 64 procent.”
Een gegarandeerde overwinning voor Clinton?
Kan Trump dan helemaal niet winnen? Ja hoor, die mogelijkheid is reëel. Twee factoren kunnen Clinton opbreken: opkomst en kiezers die op een derde partijkandidaat gaan stemmen. Democraten komen over het algemeen slechter opdagen bij verkiezingen dan Republikeinen. Ook minderheden en jongeren (Democraat of niet) gaan minder vaak stemmen. Het is voor Clinton daarom van belang om de verkiezingen spannend te houden. Niets drukt de opkomst zoals een gelopen race.
Daarnaast is er dit jaar het gevaar dat de Libertarische kandidaat Gary Johnson en de kandidaat van de Groenen, Jill Stein, zoveel stemmen van Clinton weghalen dat Trump met een flinke minderheid van stemmen alsnog de kandidaat is met de meeste stemmen in het kiescollege. In 2012 deden zowel Stein als Johnson mee, maar kregen toen gezamenlijk nog geen twee procent van de stemmen. Nu lijkt het erop dat een stempercentage van tussen de tien en vijftien procent mogelijk is. In staten waar het verschil in de peilingen tussen Clinton en Trump maar enkele procentpunten is, is het vasthouden van de twijfelende kiezer voor Clinton van levensbelang.
Het is voor Trump vanavond daarom zaak presidentiëler over te komen dan tot nu toe en een inclusievere toon aan te slaan. Hiermee kan hij zijn aantrekkingskracht vergroten en het enthousiasme voor zijn kandidatuur versterken.
Voor Clinton is het van belang aan te tonen dat zij naast inhoudelijk bekwaam, ook daadwerkelijk betrokken is bij de kiezer die zich zorgen maakt. Tonen dat ze de noden van minderheden begrijpt zonder daarbij de witte kiezer van zich te vervreemden. Verder moet ze vooral laten zien dat ze echt en oprecht overkomt zoals Donald Trump, maar dan zonder zijn rare fratsen.
Veel kijkplezier!
Geef als eerste een reactie