Theresa’s NEE tegen de People’s Vote

Volgens de planning verlaat het Verenigd Koninkrijk op 29 maart 2019 de EU. Maar het gaat niet zo lekker met de Brexit onderhandelingen. De Britse overheid neemt zelfs al maatregelen voor een no-deal scenario. Er gaan steeds meer geluiden op voor een tweede referendum, de zogenaamde People’s Vote. De felste tegenstander van de People’s Vote is Prime Minister Theresa May. Maar waarom eigenlijk?

De onderhandelingen

Toen PM May anderhalf jaar geleden Artikel 50 inriep, was de consensus dat de deal uiterlijk tijdens de EU-summit van 17 en 18 oktober 2018 rond zou moeten komen. Die deadline werd niet gehaald, omdat het VK en de EU het niet eens konden worden over een aantal heikele punten. De belangrijkste struikelblokken zijn de rechten van EU-burgers in het VK en Britten in de EU, de ‘divorce bill’ die het VK aan de EU moet betalen, en de grens tussen Noord-Ierland en Ierland. Beide partijen willen voorkomen dat er een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland komt. Waar de harde grens dan wel komt te liggen, daar kunnen zij het maar niet over eens worden. Inmiddels heeft de EU ingestemd met de Withdrawal Agreement en Political Declaration die May heeft voorgesteld, maar de kans is reëel dat het Britse Parlement op 11 tegen het voorstel stemt.

No deal

“No deal is better than a bad deal,” heeft May regelmatig geroepen.

Mooie retoriek, maar het is natuurlijk een tautologie. Een ‘bad deal’ is immers niet meer dan een deal waarbij het VK er slechter vanaf is dan zonder deal. Maar naarmate de deadline van 29 maart 2019 nadert, wordt deze discussie steeds minder theoretisch. In de woorden van Nicola Sturgeon, de eerste minister van Schotland:

“As things stand just now, I think no deal may actually be the most likely outcome, and that is deeply concerning.”

In een no-deal scenario verlaat het VK de EU onmiddellijk en gaan alle tot nu toe gemaakte afspraken in de versnipperaar. De Britten betalen geen divorce bill, alle tot nu toe onderhandelde rechten van de EU-burgers in het VK en vice versa vervallen, er komt een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland, en er komt géén overgangsfase van 21 maanden voor het bedrijfsleven. Grenscontroles zullen voor exponentieel groeiende wachtrijen zorgen, met ernstige tekorten aan voedsel en geneesmiddelen als gevolg.

Het VK begint zich steeds meer voor te bereiden op de mogelijkheid dat het land zonder afspraken uit de EU dondert. In juli 2018 stelde Brexit Secretary Dominic Raab al dat het aan de Britse supermarkten was om voedselvoorraden aan te leggen voor een no-deal scenario. De landelijke supermarktketens reageerden overigens verontwaardigd. Sinds September 2018 werkt de Britse overheid samen met farmaceutische bedrijven aan maatregelen voor een no-deal scenario. Ook wordt met spoed gewerkt aan allerlei plaatsvervangende regelgeving. De boodschap is duidelijk: het VK is bereid om zonder afspraken van ons te scheiden.

Een tweede referendum?

In juli 2018 lanceerde de krant The Independent de “Final Say” campagne. Het voornaamste argument: tijdens het referendum van 2016 wist niemand precies waar men voor of tegen stemde. Nu de feiten duidelijker zijn, moeten de burgers zich opnieuw kunnen uitspreken. Op 20 oktober 2018 trokken er 700.000 demonstranten door London om hun steun voor een tweede EU referendum – de zogenaamde People’s Vote – te betuigen.

We held a people’s vote, it was the referendum in 2016. It is now a matter of trust in politicians that we should deliver on the will of the British people.

That’s why I’m calling on Labour to rule out a second referendum and not take us back to square one. pic.twitter.com/p98HbTeNZE

— Theresa May (@theresa_may) September 20, 2018

Voorstanders trekken de vergelijking met een vakbond. Een vakbond kan namens de leden onderhandelen, maar de leden moeten de deal nog goedkeuren voor deze beklonken kan worden.

Overigens is er onder de People’s Vote voorstanders geen consensus over de inhoud van zo’n tweede referendum. Moeten stemmers kiezen tussen het beste dat May eruit kan slepen en een no-deal scenario? Of tussen ‘May’s Deal’ en toch in de EU blijven? Of horen er drie hokjes op het stembiljet: May’s Deal, No Deal en Remain?

Waarom zegt Theresa NEE tegen De People’s Vote?

1. Financiële overwegingen

Het eerste referendum kostte het VK ongeveer 142 miljoen pond. Dat is niet niks. Maar laten we eerlijk zijn: het is een schijntje in vergelijking met wat er op het spel staat voor het VK. Door de Brexit Vote heeft de Britse belastingdienst nu al 23 miljard pond misgelopen. En Brexit is nog niet eens rond! Het is dan ook niet geloofwaardig dat May om financiële redenen tegen de People’s Vote is.

2. Persoonlijke ambitie

Het is niet ondenkbaar dat May de geschiedenis in wil gaan als “the Prime Minister who delivered Brexit”. Mocht het Britse volk zich in een tweede referendum tegen Brexit uitspreken, dan kan ze fluiten naar dergelijke roem. Het is een treurige gedachte dat iemand in deze positie eigenbelang boven het belang van het land stelt. Gelukkig is er nog een andere mogelijke beweegredenen.

3. Goede bedoelingen voor het land

Vóór het referendum van 2016 was May’s politieke overtuiging dat het VK in de EU moest blijven. Maar sinds duidelijk is dat het VK zal vertrekken, zet May alles op alles om te redden wat er te redden valt. De deal die zij voor elkaar probeert te krijgen is verre van ideaal, maar nog altijd beter dan no deal. Ze is zich er wel van bewust dat er veel tegenstanders tegen haar deal zullen zijn, zowel in het Remain als in het Leave kamp. Ook heerst er in alle kampen woede richting de EU vanwege de stroefheid van de onderhandelingen, wat een risico op proteststemmen levert. Het zal niet de eerste keer zijn dat de Britse bevolking een proteststem uitbrengt… Dat betekent dat er een reële kans is dat “No Deal” wint.

Zelfs wanneer de stemming tussen drie opties is. Stel: zowel een minderheid van het Remain-kamp als een minderheid van het Leave-kamp brengt een proteststem uit tegen de EU. Het zou zomaar kunnen dat de optelsom van de mindersheidsstemmen hoger uitkomt dan alleen Remain of alleen ‘May’s Deal’. Dan zou het VK de EU uitstappen, terwijl dat minder goed is voor het land. En terwijl dat eigenlijk is wat niemand wil!

Als dit daadwerkelijk May’s motief is, heeft zij misschien wel het beste met het land voor, maar tegelijkertijd ook minachting voor en gebrek aan vertrouwen in het volk.

Het laatste woord?

De EU heeft inmiddels ingestemd met de Withdrawal Agreement en Political Declaration die May heeft voorgesteld. Maar dat betekent nog niet dat de deal rond is. Op 11 december 2018 stemt het Britse Parlement over de deal, en de peilingen zien er niet rooskleurig uit. Ironisch genoeg vestigt May haar laatste hoop op de publieke opinie. Aanstaande zondag zal ze de discussie misschien zelfs live op TV aangaan met Labour-leider Jeremy Corbyn. May durft haar deal niet aan het volk voor te leggen, maar nu de deal aan haar parlement wordt voorgelegd, hoopt ze hen te kunnen overtuigen door de publieke opinie voor zich te winnen.

Het is alles behalve duidelijk wat de gevolgen zijn als het parlement tegen de deal van May stemt. dan zijn er verschillende mogelijkheden: het VK verlaat de EU zonder deal; het Parlement stuurt May terug naar de EU om opnieuw te onderhandelen (hoewel May al heeft aangegeven dat dit geen optie is); May treedt af en er zullen nieuwe verkiezingen plaatvinden; of, last but not least, een tweede Brexit-referendum.