Kunstenaar Peter Bastiaanssen vertelt over de nog steeds doorwerkende invloed van Marcel Duchamp op de hedendaagse kunst en op zijn eigen werk.
Ik kan me zo heerlijk voldaan voelen wanneer ik een schilderij klaar heb. Schilderen is voor mij een prettige activiteit. Ik heb het gevoel dat ik in de tijd zit en de wereld bestaat uit mij en mijn werk, verder niets. De grote buitenwereld is er even niet.
Dan voel ik me… “Bête comme un peintre” (zo stom als een schilder), tenminste zo benoemde Marcel Duchamp dat. Hij kon het weten want hij had er, toen hij dat beweerde, al heel wat jaartjes als schilder opzitten. Maar hij stopte met kwasten en zette vervolgens plompverloren een pissoir in een tentoonstelling.
De ’ready-made’ was geboren en daarmee begon ook een totale verwarring in de kunstwereld. Immers vanaf dat moment was het volslagen onduidelijk wat nu wel of geen kunstwerk kan worden genoemd. Als een pissoir een kunstwerk kon zijn, dan kon immers alles kunst zijn… alles of niets natuurlijk, iedere grens was opgezegd.
Het is ongelooflijk hoe enorm de impact van een slechte grap (want dat was de daad van Duchamp in eerste instantie, zo vermoed ik) kan zijn op het verdere verloop van de kunstgeschiedenis. Meer dan honderd jaar zijn voorbij gegaan sindsdien en nog steeds vormt dit absurde kunstwerk een van de piketpaaltjes van de hedendaagse kunst.
Geen enkele kunstenaar die serieus genomen wil worden ontkomt aan de bomgordel die Duchamp met zijn actie om elk kunstwerk heeft gegespt, want waarom zou dit nu wel een kunstwerk zijn en dat niet? Duchamp en zijn discipelen hebben daar bovenop ook de schoonheid van een kunstwerk verdacht weten te maken. ”Alleen mooi”, mag niet meer; het werk moet op z’n minst ”interessant” zijn. Interessant is de term waarmee je altijd wegkomt, wanneer je het over kunst hebt. Met – mooi! – laat je slechts zien dat je er niks van hebt begrepen en slechts een broekie bent in de kunstwereld. Kunst, in navolging van Duchamp, is eerder een puur intellectueel spel en als er al sprake is van een esthetisch genoegen, dan ligt ook dat in het spel er omheen en niet in het kunstwerk zelf, oftewel; het gaat om het praatje in plaats van het plaatje.
Eerlijk gezegd hou ik wel een beetje van Duchamp’s malligheid en ook het vaak nogal hoogdravend geklets rondom kunst vind ik best vermakelijk; als het zich voordoet, doe ik er ook welwillend aan mee. Maar ik blijf daarnaast van mooie dingen houden. Mooie kunst die niets meer doet dan echt heel mooi zijn, vind ik volstrekt legitiem.
Ik houd van esthetisch genot en beschaving, ik besef heel goed dat een prachtige vorm geen ethische verantwoorde inhoud garandeert, dat het ’Schone’ niet meteen ook het ’Goede’ impliceert, maar om de vorm te reduceren tot alleen inhoud, wat de conceptuele kunst soms doet, dat gaat me wat te ver. Ik geef daarom mijn vermeende ”bêtise”, mijn stomheid als makend kunstenaar, liever niet op. Ik blijf lekker hakken en schilderen en daarmee de dingen simpelweg mooi maken.
Geef als eerste een reactie