Tijden veranderen, moet de politieke voorkeur mee veranderen? Een column over de afweging van een linkse kiezer, door Sharon Hagenbeek.
Het afgelopen jaar is er één geweest vol politieke schokken. Het populisme was niet langer met haar opmars bezig, ze kwam binnen: GeenStijler Jan Roos kreeg Nederland tegen het Oekraïneverdrag, #Brexit gebeurde en Donald Trump werd toch president. Het komende jaar belooft geen verandering te brengen in de populistische trends met verkiezingen in onder meer Frankrijk, Duitsland en niet te vergeten Nederland.
In Nederland telt de Tweede Kamer momenteel maar liefst vijftien partijen (vijf daarvan zijn afgesplitste partijen of onafhankelijke vertegenwoordigers) en er willen nog meer partijen bij, zoals de eerder genoemde partij van Jan Roos, de VNL. Keuze genoeg, zou je denken. Maar wat voor keuze? Is er een partij die het tij kan keren? En is er zo’n partij op links?
Het lege linkse landschap
Als doorgewinterde linkse kiezer gaat mijn hart uit naar GroenLinks, de partij die bewuste, bevlogen en rationele politici zoals denkers Paul Rosenmöller en Femke Halsema heeft gehad. Momenteel is er met Jesse Klaver weer een echte leider opgestaan. Maar hoewel ik het liefst op deze partij stem, heb ik niet de illusie dat GroenLinks dusdanig meer stemmen zou kunnen krijgen dat zij aan tafel zou zitten bij de onderhandelingen voor een nieuwe regering.
De andere grote linkse partij, de PvdA, is eigenlijk al jaren minder links en meer centrum en vooral aan het sukkelen als de net-niet-partij. De PvdA regeerde wel, maar de VVD was de baas. De partij die burgervaders als Willem Drees, Joop den Uyl en Wim Kok voortbracht, staat er momenteel dan ook slecht voor in de peilingen. Als het zo doorgaat, dan wordt GroenLinks zelfs voor het eerst groter dan hen.
De SP zag ik nooit als een realistische linkse optie, want dat was altijd de partij van het linkse populisme, niet veel beter dan de PVV. In het verleden vochten deze twee partijen ook voor dezelfde kiezers, de onderbuik van Nederland, daar waar nu zoveel van het racisme en het wantrouwen naar de politiek en naar de vluchtelingen vandaan komt. Het verbaasde me dan ook om te ontdekken dat ze daadwerkelijk voor het helpen van vluchtelingen zijn en, niet onbelangrijk, dat niet naar tevredenheid van de hun kiezers. Desalniettemin lijkt de SP in de peilingen hun positie te blijven behouden, en dus niet een regerende partij te worden.
Dan zijn er nog de kleinere linkse partijen, zoals de Partij voor de Dieren. Heel duidelijk over hun standpunten, maar ook heel klein. Ik heb altijd veel respect en waardering gehad voor hun toevoegingen in het debat. En in een goed werkende democratie kunnen kleine stemmen ook nog steeds een groot verschil maken. Maar of een linkse partij nou groot of klein is, de vraag is: wat voor invloed kunnen zij gaan uitoefenen?
Zoals ik hierboven beschreef: er is linkse keuze, maar er is geen linkse kanshebber om tegenover de PVV te zetten. Er is zelfs überhaupt geen andere partij die kan wedijveren met de PVV op het moment, de dichter bij links gelegen D66- en CDA-partijen niet, alleen de VVD lijkt ze de baas te kunnen blijven.
Links stemt dan maar rechts?
Ik heb tot nu toe mijn hele leven links gestemd en heb ook niets met het rechtse gedachtegoed. En toch overweeg ik serieus om de komende verkiezingen VVD te stemmen. Veel traditioneler rechts en dus haaks op mijn eigen politieke voorkeuren wordt het niet, dus waarom?
Niet alleen is de linkerkant kleiner en verdeelder, zoals een echt democratische denker zou aanmoedigen, maar nu is nu geen van die partijen opgewassen tegen die van Geert Wilders. En inmiddels heb ik het gevoel dat dit voor linkse kiezers de voornaamste discussie zal zijn. Valt Wilders nog te negeren? Kunnen we het ons nog veroorloven om verdeeld te zijn aan de linkse kant van het politieke spectrum?
Ik heb Geert Wilders en de zijnen de afgelopen tijd kunnen negeren, want ik dacht zelfs dat zij door de gedoogconstructie van Rutte I de wind onder hun vleugels verloren hadden en dat ze inmiddels ook gebukt gingen onder het juk van deel uitmaken van de ‘gevestigde orde’. Maar met de gebeurtenissen van het afgelopen jaar in het achterhoofd, met het nieuwe leven dat in Wilders’ partij is geblazen door zaken als #Brexit en de verkiezing van Donald Trump, begin ik me af te vragen of we inmiddels in een situatie terecht zijn gekomen waar we moeten redden wat er te redden valt. Is dit een tijd waarin, hoe graag ik ook voor progressief beleid ben, het belangrijker is om te kiezen voor de verdediging van de meest fundamentele waarden dan te kiezen op basis van ideologische voorkeuren?
Kiezen tussen twee kwaden?
In tijden van polarisatie is het niet ondenkbaar dat je overweegt om deze argumentatie te volgen: ‘Als PVV en VVD de twee grootste partijen worden en zij zullen gaan samenwerken, dan heb ik toch het liefst dat VVD de grootste van de twee wordt en het dus voor het zeggen heeft.’ En momenteel wijzen de peilingen er inderdaad op dat Mark Rutte premier blijft of dat Geert Wilders hem vervangt. Wie heb je liever?
Het is denkbaar dat bij de komende verkiezingen de mogelijkheid bieden het zogeheten tegenstemmen populair wordt. Dat gebeurde recent nog in Amerika; men stemde niet op Donald Trump of juist op Hillary Clinton, men stemde respectievelijk vooral tegen Clinton of juist tegen Trump. Ook in Nederland hebben we ervaring met onverwachte verkiezingsuitslagen doordat de kiezers een ongebruikelijke afweging maakte, zo werd er na de moord op Pim Fortuyn uit protest op zijn LPF-partij gestemd.
Zonder een sterke linkse leider, die daadwerkelijk kans maakt om wat in de melk te brokkelen, is het stemmen op de VVD een reële afweging aan het worden voor linkse kiezers. Natuurlijk blijf ik hopen op een onverwachte groei van links, maar dat daargelaten hoop ik vooral dat regeringsdeelname voor de VVD niet een te bittere pil wordt.
Geef als eerste een reactie