Wereldburgerschap en globalisering zijn woorden die vaak als vergelijkbare termen gebruikt worden, alhoewel er een cruciaal verschil is dat ons wijst op de problemen van internationale eenwording.
“[Het vormen van één regering voor de hele wereld]… is een intimiderende morele en intellectuele uitdaging, maar het is er een die we niet kunnen laten liggen. De toekomst van de wereld hangt af van hoe we ermee omgaan.”
Wereldburgerschap en globalisering zijn woorden die vaak als vergelijkbare termen gebruikt worden, alhoewel er een cruciaal verschil is dat ons wijst op de problemen van internationale eenwording.
Realistische mogelijkheden
Vorige keer besprak ik Kant’s mooie idee van kosmopolitisme (wereldburgerschap). Voor hem is het leidende idee dat als we de rationaliteit volgen, we uitkomen tot de conclusie dat we moeten toewerken naar één wereldgemeenschap met universele rechten. Daarbij moeten we als wereldburgers alles in het werk stellen om anderen in nood te helpen, en om de eenwording van de wereldgemeenschap te bevorderen. Het is een nobele manier van denken, maar ver verwijderd van de realiteit van vandaag de dag; en waarschijnlijk moeilijk te verwerkelijken.
Op zoek naar uitvoerbare theorieën ter bevordering van de mensheid, moeten we het kosmopolitisme, met zijn rationele universele rechten, misschien wel inruilen voor (meer pragmatische) globaliseringstheorieën. Anders dan bij het wereldburgerschap draait het bij dit gedachtengoed niet zo zeer om het idee van de universele mensheid op basis van de eigen rationaliteit, maar meer om de manier waarop de mensheid steeds meer één gemeenschap wordt, en hoe dat nog meer vooruit geholpen kan worden.
Globalisering
Theorieën over globalisering of mondialisering beschrijven hoe de wereld verbeterd kan worden, of hoe het vooruitgangsproces verloopt; terwijl het kosmopolitisme zich beperkt tot het idee dat de eenheid van de mensheid te vormen is op basis van rationaliteit.
Globaliseringsgedachten zijn meer praktisch georiënteerd, waarbij er grote verschillen zijn in wat er onder vooruitgang verstaan wordt. Het Marxisme zou bijvoorbeeld aangeduid kunnen worden als een globaliseringsideologie, terwijl de meesten van ons niet aan vooruitgang zullen denken als ze die term horen. Of zoals Rüdiger Safranski in zijn Hoeveel Globalisering verdraagt de mens? laat zien: zelfs georganiseerde misdaad kent een globaliseringsproces. Over het algemeen gaan veel serieuzere (pragmatische) globaliseringstheorieën over het economische ontwikkelingsproces van de mensheid, of over het verloop en nut van internationale samenwerking.
Kosmopolitische globalisering
Wanneer we deze twee begrippen, kosmopolitisme en globalisering, tegenover elkaar plaatsen, zien we misschien nog wel het grootste probleem voor de eenwording van de wereld: er is geen gedachtengoed dat ieder individu op zich zal zien als de weg vooruit. De maakbaarheid en uitvoerbaarheid van de eenheid is het probleem. Klimaatveranderingen en wereldarmoede zorgen ervoor dat we niet meer de luxe hebben om vast te blijven houden aan traditionele machtsverdelingen
Al zou wereldburgerschap het antwoord zijn, probeer het maar eens globaal geïnstalleerd te krijgen. Er zijn gelukkig wel globaliseringstheorieën die zich baseren op de notie van wereldburgerschap zoals Kant dat zag; die zien gestage vooruitgang in samenwerking en in de toename van het aantal mensen die zichzelf als wereldburgers beschouwen.
Zo luidt Peter Singer de noodklok in zijn One World en pleit hij zodoende voor één wereldgemeenschap gebaseerd op de rationaliteit. Volgens hem zorgen problemen zoals klimaatveranderingen en wereldarmoede ervoor dat we niet meer de luxe hebben om vast te blijven houden aan traditionele machtsverdelingen. Het is niet genoeg we slechts blijven spelen met het idee van de eenheid van de mensheid – kosmopolitische globalisering is noodzakelijk en zo snel mogelijk gewenst. We moeten het serieus nemen en hard aan de slag om de boel te redden. Volgens hem zijn met name de Verenigde Staten en China de grote boosdoeners, en het is dus makkelijk om te denken dat we ons als Nederlanders minder aangesproken hoeven te voelen. Desalniettemin zal iedereen, elk individu, beter zijn best moeten doen; en ook Nederlanders zullen hun verantwoordelijkheid als wereldburger moeten nemen.
Lees hier deel 1 en deel 2 van deze drieluik
Verder lezen…
Bijna alle boeken van Rüdiger Safranski’s hand zijn in het Nederlands verkrijgbaar. Bovendien heeft hij heeft een prettige toegankelijke schrijfstijl, dus kan iedereen gemakkelijk van zijn Hoeveel Globalisering verdraagt de mens? genieten.
Helaas zijn de Nederlandstalige versies van het werk van Peter Singer niet meer in druk, maar ze zijn tweedehands nog wel verkrijgbaar. Het hier geciteerde boek One World is in zijn geheel niet naar het Nederlands vertaald, maar is net als de rest van zijn Engelstalige oeuvre nog gewoon te verkrijgen.
[Deze tekst is geschreven voor en verschenen op www.zinweb.nl op 22 april 2016.]
Geef als eerste een reactie