Nederlandse Danny in Arabistan

In de televisieserie Danny in Arabistan bezoekt Danny Ghosen allerlei landen in het Midden-Oosten. Hij informeert televisiekijkend Nederland over het leven aldaar, waarbij hij zich weinig bekommerd lijkt te hebben over de aansluiting op de realiteit. Dubai-bewoner Sharon Hagenbeek laat zien waar hij de plank misslaat.

Culturele overdracht en diversiteit

Ik woon in Dubai, in de Verenigde Arabische Emiraten. Een land waar veel vooroordelen over zijn, ook in Nederland. Kort gezegd is het beeld dat men van dit land lijkt te hebben, dat van een land vol oliesjeiks, hun onderdrukte vrouwen en hun slaven. Ik krijg, wanneer ik voor vakantie in Nederland ben, regelmatig dit soort vooroordelen naar mijn hoofd geslingerd en weet als geen ander dat er nog veel recht te zetten is. Het is niet raar dat het lang duurt voordat vooroordelen verdwijnen, niet iedereen heeft tenslotte het geld, de tijd of de interesse om naar de andere kant van de wereld af te reizen en ook nog eens open te staan voor een andere cultuur.

Als men een programma maakt om de Nederlandse burgers beter te kunnen informeren over andere culturen, dan juich ik dat graag toe. Als een dergelijk programma het land bespreekt waarin ik nu al vijf jaar woon, dan sta ik echt te springen. Vol goede moed schakelde ik dan ook gelijk in op de serie Danny in Arabistan.

Het goede van de serie is dat het laat zien dat het Midden-Oosten een grote regio is met veel diversiteit. Dat is namelijk ook een van de grote vooroordelen, dat elk Arabisch land hetzelfde is als Saudi-Arabië. Dat is misschien wel het meest bekende en beruchte land van de regio met veel olie en dus geld, strikte wetten en dus met weinig vrijheid en openheid. Het steekt schril af tegen Nederland, maar ook tegen Dubai, de staat waar de Saudi’s naartoe op vakantie komen om alles te doen wat ze in hun eigen land niet mogen doen, al is het maar simpelweg met hun familie naar de bioscoop gaan.

Maar het belichten van de diversiteit van de landen is misschien wel het enige goede punt aan de gehele serie, tenminste als we de Dubai-aflevering als maatstaf kunnen nemen.

Insinueren is geen journalistiek

De aflevering opent bij een nachtclub waar Halloween gevierd wordt. Veel feestbeesten, maar weinig locals en Danny had zó gehoopt met hen in contact te kunnen komen. Ja, de meeste locals drinken niet, dus die ga je echt niet in een nachtclub met alcohol vinden. Als je ze al tegenkomt daar dan willen ze natuurlijk niet voor de camera verschijnen. Zou jij ‘betrapt’ willen worden voor de hele wereld? En inderdaad: een local wilde niet voor de camera verschijnen en hij wilde kennelijk ook niet dat zijn date Danny te woord staat. Danny maakt graag van de gelegenheid gebruik om te insinueren dat dit met de onderdrukking van vrouwen te maken heeft. Nee Danny, de beste man wil gewoon niet zijn leven wereldkundig maken. En wat de beelden wel laten zien, is dat de vrouw in kwestie duidelijk niet gekleed is als een local, noch als ‘onderdrukte’ vrouw.

Danny is bijzonder geïnteresseerd in hoe erg de vrouwen onderdrukt worden in dit “heel erg conservatieve land”. De eerste vrouw die hij interviewt de volgende dag is van Duitse komaf en voor de gelegenheid gesluierd. Dit is tekenend voor Danny’s gebrek aan zorg. Deze vrouw, voor degenen die haar in het dagelijks leven kennen, gaat namelijk nooit gesluierd over straat (en ja, ik weet letterlijk hoe zij zich dagelijks kleed).

Als Danny dan eindelijk een local vrouw heeft weten te strikken voor een interview, dan kan hij zichzelf ook niet helpen om haar te vragen naar haar situatie – op zoek naar bewijs van onderdrukking. Hij corrigeert zijn voorgaande vooroordeel, dat vrouwen niet voor de camera mogen, niet. In plaats daarvan maakt hij van de gelegenheid gebruikt om nog meer van zijn vooroordelen kenbaar te maken.

Ze heeft voor de gelegenheid een hijab (sjaal om het haar te bedekken) aangetrokken. Ze doet hem rustig even af om te laten zien hoe je hem omdoet – te allen tijden is haar haar zichtbaar. Ze neemt het er dus niet zo nauw mee. Ze zegt zelfs tegen Danny dat ze hem alleen omgedaan heeft omdat hij aangegeven heeft een programma te willen maken over de Emirati-cultuur. Haar openheid is aan Danny volledig onbesteed: geen vraag over waarom het deel uitmaakt van de cultuur of waarom ze gekozen heeft om hem niet te dragen, zelfs geen bedankje dat ze zich voor de gelegenheid als local aangekleed heeft.

Danny vraagt verder: woont ze in hetzelfde huis als haar familie? Ze zegt met weinig woorden dat ze als 36-jarige vrouw zelfstandig woont, want officieel mag dat niet, maar officieus woont men zoals men dat zelf kiest. In Nederland kennen we ook dat verschil tussen de officiële regels en het dagelijkse leven en daar ga je ook niet voor de camera vermelden dat je het niet netjes volgens de regels doet. Het gaat hier op dezelfde makkelijke manier. De overheid in Dubai gaat heus geen agenten langs de huizen sturen om te zien of men wel allemaal netjes woont, ze hebben wel wat beters te doen.

Misschien moet je hier wonen om het te begrijpen, maar wat ik als bewoner van Dubai zie en mis zijn verschillende zaken die tragisch onderbelicht blijven.

Vrouwen en vrijheid

Danny heeft in deze documentaire duidelijk last van zijn vooroordelen over vrouwen en vrijheid in de VAE. De VAE zijn de meest feministische staten in het Midden-Oosten en misschien zelfs de wereld. Vrouwen vliegen straaljagers vooraan in oorlogsgebieden, ze maken deel uit van de veiligheidsdiensten, ze rijden de beroemde supercars van de politie en ze maken zelfs deel uit van de hoogste regionen van de regering (9 vrouwelijke ministers van de 29 – hoeveel heeft Nederland er ook alweer?). Dit zijn maar een paar van de voorbeelden van de vooruitstrevende houding die de VAE heeft ten aanzien van vrouwenrechten.

Al wordt de traditionele kledingdracht in Europa gezien als een symbool van onderdrukking, dat is niet hoe men er in de VAE ertegenaan kijkt. Een vrouw kan hier sterk en onafhankelijk zijn, zelfs zo onafhankelijk dat ze ervoor kiest om wel een sluier dragen. Als het goed genoeg is voor CNN’s Becky Anderson, waarom dan niet voor Danny? Ter vergelijking, hij had ook dit gesprek kunnen hebben:

Het verschil tussen privé en openheid

De mensen die Danny benadert zijn ook gewoon mensen: niet iedereen wil gelijk het achterste van zijn tong laten zien. Danny wil bij iemand thuiskomen, wat hem overigens niet lukt, om het ‘echte’ verhaal te halen.

Het spreekt niet voor een ‘journalist’ als hij zich vastbijt in vooroordelen en geheel geen rekenschap lijkt te geven voor zijn eigen onwetendheid en het effect van de camera. Wie in Nederland heeft zin om de vuile was buiten te hangen of om alle intimiteit voorbij te gaan?

Danny geeft zelfs aan op zoek te zijn naar de negatieve kant. Natuurlijk zijn er ook negatieve kanten aan het leven in Dubai, want net als in Nederland is niemand perfect en de samenleving ook niet.

Sprekend als iemand die al wel bij locals thuis is geweest: zo moeilijk is het niet, hoor, en het is wel een echte verrijking. Ja, volgens de lokale cultuur is familie de hoeksteen van de samenleving, maar het is echt niet onmogelijk om bij Emirati thuis op bezoek te gaan. Het is een kwestie van vertrouwen opbouwen, dat doe je niet met een camera. Als het je wel lukt, zie je hoe de vele tradities de familieband versterken en meer waarde geven. Een Westerling die zichzelf echt openstelt ziet zichzelf dan geconfronteerd met de vraag: hebben wij misschien iets waardevols verloren met onze verwaarlozing van deze tradities?

Het verschil tussen arm en rijk

Een ander vooroordeel dat Danny bevestigd probeert te krijgen, is dat over het gebrek aan gelijkheid tussen arm en rijk. Het is heel makkelijk en kortzichtig om dit vraagstuk voor de voeten van de Emirati te slingeren en op ze neer te kijken omdat ze de kloof tussen arm en rijk nog niet hebben opgelost, maar hoewel Nederland gelijker is, hebben wij het antwoord ook niet. Er zijn verschillende perspectieven mogelijk naast Danny’s kort-door-de-bocht-interpretatie.

Zo is er bijvoorbeeld sprake van een globale dynamiek – het is niet een probleem van Dubai alleen. Het is een rijke staat, daar komen mensen uit armere landen op af. Nederlands buren zijn net zo welvarend als Nederland en daarom hebben wij er minder direct mee te maken, maar de oliestaten worden omringd door arme landen. Hoe ga je daarmee om? Dubai zou onder de voet gelopen worden als ze die kloof volledig zou veronachtzamen. Waar ze hier voor hebben gekozen is om iedereen toegang te geven met als enige voorwaarde dat je werk hebt. Het maakt niet uit waar je vandaan komt!

Dat is alvast een begin, maar het heeft wel geleid tot de ongelijkheid waar Danny op doelt. Die ongelijkheid is echter niet door Dubai alleen te veranderen en al helemaal niet even zo.

Als je hier woont, merk je bijvoorbeeld pas echt hoe het met de kennis gesteld is in de wereld. Armoede in het land van herkomst betekent dat mensen basiskennis missen, echte basiskennis die leidt tot inzichten zoals 1+1=2, ruimtelijk inzicht, thinking-outside-the-box en oplossingsgerichtheid. Zelfs de simpelste dingen gaan volledig aan hen voorbij. Er zijn hele bevolkingsgroepen die zo geen kans hebben om ooit iets méér op te bouwen, hier, daar of waar dan ook.

Danny probeerde in contact te komen met Indiërs. Die bevinden zich hier zelfs nog verre van onderaan de picking order. Een derde van de bevolking in Dubai is Indiër, het is de grootste bevolkingsgroep in de VAE. Ze komen hier als arbeider en komen in een warm bad van landgenoten. Sommige werken zichzelf omhoog op kantoor of beginnen hun eigen winkel. Zij hebben nog mogelijkheden.

De echt kansarme groepen zijn bijvoorbeeld de gastarbeiders uit Pakistan, Bangladesh en de Filipijnen. Het zijn vreselijke, onbeschrijfelijke verhalen, maar het is de realiteit van de wereld. In Nederland hoor en zie je die verhalen niet, maar in de VAE leeft men ermee en probeert men er het beste van te maken. Die ene local die Danny interviewt probeert ook al aan te geven dat de VAE vooruitgang probeert te boeken, maar het mocht niet baten: zijn woorden zijn aan dovemansoren gericht. Daarbij: De VAE is 45 jaar oud, Nederland bestaat al honderden jaren, wat hebben wij precies gedaan om de wereld te bevrijden van armoede?

Het is makkelijk praten vanuit een verheven en nobele Westerse toon, maar het is iets anders om een samenleving of de mensheid in één keer volledig te veranderen. De VAE is constant met wetgeving bezig om de positie van deze arbeiders te verbeteren. Danny had kunnen proberen om in contact te komen met één van de vele (Emirati) vrijwilligers die zich dagelijks inzetten voor deze mensen. Hij had ook stil kunnen staan bij de Islamitische tradities die ervoor zorgen dat goede doelen hier jaarlijks veel geld ophalen voor deze mensen.

De enige local waarmee Danny over deze kloof tussen arm en rijk gesproken heeft, was van mening dat Emirati hun culturele identiteit moeten beschermen en inburgering tegen moeten gaan. Persoonlijk ken ik ook zat andersdenkende locals, maar dat terzijde. Voor Danny is de opvatting van deze ene man een bevestiging van de hypocrisie van Dubai, maar welke hypocrisie zou dat precies moeten zijn? VAE probeert haar land op te bouwen, maar heeft daarbij nooit ook maar gepretendeerd voorop te lopen als het gaat om ontwikkeling. Waarom zulke dubbele standaarden? Nederland is een egalitair land, maar het is niet alsof daar alle buitenlanders automatisch gelijk aan de inwoners mogen zijn. In Nederland mogen ze zelfs voor werk niet zomaar komen.

Rijkdom

Ook uit Danny’s opmerkingen over de rijkdom van Dubai valt op te maken dat hij totaal geen gedegen journalistiek onderzoek heeft gedaan. Een paar feiten maken al snel duidelijk dat het Dubai-project ook anders bezien kan worden. Zo zwemt Dubai niet in het oliegeld zoals Danny beweert, Dubai heeft zelfs praktisch geen olie(geld) meer. Sterker nog, het geld voor de Burj Khalifa is afgemaakt met een lening van Abu Dhabi. Dubai heeft letterlijk haar laatste oliecent besteed aan het opbouwen van andere sectoren, zoals toerisme en financiële services, zodat het land verder kon groeien. En inmiddels is de overheid bezig met het invoeren van belastingen, zodat er genoeg inkomsten blijven komen.

Op die manier bezien kun je begrijpen dat het rijkdom-imago van Dubai tegenwoordig meer deel is van hun manier om toeristen te lokken, dan dat het nog een houdbaar label is voor het land zelf. Als Danny daadwerkelijk gezocht zou hebben naar het Dubai voorbij de façade, dan had hij dat kunnen weten en belangrijker nog: dan had hij zijn kijker daarover hebben kunnen informeren. Dan had hij aandacht kunnen schenken aan interessante vraagstukken, zoals of het tempo van ontwikkeling en het vasthouden aan tradities ertoe doen voor een maatschappij. Er is hier namelijk sprake van een behoorlijke discrepantie tussen de oudere generatie die nog geleefd heeft in een hut in de woestijn en de nieuwere generatie die steeds meer Westers denkt en leeft. Dit onderscheid wordt voornamelijk overbrugd door de tradities. Tegelijkertijd had Danny zo ook kunnen laten zien dat inwoners van Dubai ook gewoon mensen zijn, want dat is hetgeen dat nog het meest ontbreekt.

Journalistieke principes

Danny gedraagt zich tijdens de documentaire als een wolf in schaapskleren doordat hij Arabisch spreekt. Voor de met Dubai onbekende kijker krijgt hij daardoor een autoriteit die hij totaal niet verdiend heeft. Dat je de taal spreekt, betekent nog niet dat je waardevolle uitspraken kunt doen over de cultuur.

Dit is niet een programma waarvoor serieus onderzoek is gedaan. Danny lijkt gewoon op het vliegtuig gestapt te zijn en heeft een paar dagen als bevooroordeelde en ongeïnformeerde toerist in Dubai rondgehangen. Danny Ghosen wordt een Nederlandse journalist genoemd, maar helaas ontbreekt het hem duidelijk aan journalistieke principes, zoals gedegen afweging, hoor-en-wederhoor en het belang van neutraliteit. Deze jongen moet duidelijk nog een hoop leren en het is daarom bijzonder jammer dat hij dat op kosten van de Nederlandse belastingbetaler en kijker bij de publieke omroepen mag doen.