Het is een opmerkelijke gegeven voor een succesvolle televisieserie: het leven van een moeder en haar dochter in een klein dorpje in Amerika. Waarom werd deze serie zo groot dat er nu, tien jaar later, een nieuw seizoen is verschenen bij Netflix? Filosofe Martine Berenpas duikt in de filosofie achter van de Gilmore Girls.
Tien jaar na het einde van de succesvolle serie Gilmore Girls kondigde Netflix vorig jaar aan een vervolg op de serie te maken. Sinds vorige week is de miniserie met de titel Gilmore Girls: A Year in the Life te bekijken. De terugkeer van Gilmore Girls staat niet op zichzelf: eerder blies Netflix ook al de serie Full House een nieuw leven in.
De terugkeer van Gilmore Girls was een ware hit op social media. Lange tijd waren de tags #gilmoregirls en #thelast4words (de cliffhanger van de miniserie) trending topics op twitter.
Ik ben zelf groot fan van Gilmore Girls en heb met veel plezier de zeven seizoenen van 2000 tot 2007 gevolgd. Eerlijk gezegd had ik er weinig vertrouwen in dat de 2016-variant mijn enthousiasme en liefde voor de serie zou kunnen behouden. Bij dit soort dingen is het vaak beter om het verleden te laten rusten zodat de teleurstelling uitblijft dat het niet meer is zoals het was. Toch was ik aangenaam verrast dat de nieuwe serie hetzelfde gevoel bij mij kon opwekken. De impact van de serie vormt een goede aanleiding om te reflecteren op mijzelf en de emoties die de serie bij mij oproepen. Wat spreekt de serie bij mij aan? Waardoor voel ik oprechte liefde en ontroering voor alles wat zich in de serie afspeelt?
Gilmore Girls heeft als bijna geen andere serie iets warms en lieflijks over zich. Als kijker word je als het ware betoverd en lijkt het alsof je deel uitmaakt van het fictieve stadje Stars Hollow, waar de serie zich voornamelijk afspeelt. In Stars Hollow kent iedereen elkaar en hebben ze allemaal een unieke plek in de dorpsgemeenschap. Het stadje wordt gekenmerkt door een sterke identiteit, die tot uitdrukking komt in dorpsbijeenkomsten, festivals en vieringen. Het is zo’n plek waarover Jan Terlouw het had toen hij zei dat in zijn tijd uit alle brievenbussen van deuren een touwtje hing. De enige misdaad waar ze mee te maken hebben, is dat de inwoners weigeren om parkeergeld te betalen.
Wat zegt het verlangen om in Stars Hollow te wonen mij over mijn toestand vandaag de dag als mens? Heeft het te maken met het toegenomen onbehagen vanuit de cultuur, dat ervoor zorgt dat wij in een wereld leven waarin populisme en nationalisme vrij spel hebben? In wat volgt, wil ik het succes van Gilmore Girls duiden door te kijken naar ons verlangen om als individu opgenomen te worden in een groter geheel. De serie is het symbool van mensen die erin slagen om hun eigen identiteit te kunnen ontplooien binnen de maatschappelijke inbedding van het dorpsleven.
Inbedding in een gemeenschap
Individualisme heeft ons weliswaar autonomie en zelfbeschikking gebracht, maar leidt aan de andere kant ook tot verlies van identiteit. Psycholoog Paul Verhaeghe stelt dat het individualisme op maatschappelijk niveau leidt tot problemen in identiteitsvorming, omdat de context waarin wij leven onder invloed van het neoliberalisme is verschraald. Identiteit wordt niet langer bepaald door afkomst, sociale status of de rol die je vervult in een sociale gemeenschap, maar door succes en economische waarde. Dit leidt tot eenzaamheid en psychische problemen, zo stelt Verhaeghe. De mens is van nature een sociaal wezen dat contact zoekt met anderen en opgenomen wil worden in een gemeenschap. Met andere woorden: wij verlangen ernaar om ergens thuis te komen.
Er is ook een aantal filosofen dat het fundamentele verlangen van de mens om ingebed te zijn in een specifieke gemeenschap onder de loep nemen. Ad Verbrugge onderstreept bijvoorbeeld het belang van de ‘volksgemeenschap’ en de cultuur van deze gemeenschap. Volgens Verbrugge dient de staat voor een ‘zelfbewuste institutionalisering’ te zorgen die leidt tot een ‘bezielde cultuurgemeenschap’.
Wat ons gelukkig maakt, is het feit dat anderen ons erkennen als beminnenswaardige wezens. En juist dat is de grondtoon van de karakters in Gilmore Girls: wat ze ook doen en wie ze ook zijn, ze zijn het waard om erkenning te krijgen omdat ze een unieke lid zijn van de dorpsgemeenschap.
Gezinnen die hun kinderen op hun eigen geboortegrond grootbrengen en hun plaats in een dorpsgemeenschap overbrengen op de volgende generatie zijn vandaag de dag steeds minder te vinden. Ook worden dorpen met een sterke dorpsidentiteit, zoals Volendam, steeds schaarser. Het leven in een dorp met een sterke dorpsidentiteit wordt gekenmerkt door stabiliteit: je bent deel van een het dorp en dat blijf je.
Stad in de Verte
De stabiliteit van het dorpsleven staat in schril contrast met de conditie van de moderne mens die Jean-Luc Nancy beschrijft in zijn essay Stad in de Verte. Nancy neemt als uitgangspunt van zijn betoog de stad Los Angeles, een stad zonder centrum en zonder eenduidige identiteit. De stad bestaat uit een lappendeken van gebieden – ghetto’s, suburbs, shopping districts – die niet zonder meer je identiteit bepalen. Nancy stelt dat de essentie van de identiteit van de moderne mens is dat deze identiteit telkens opnieuw tot stand moet worden gebracht en gekenmerkt wordt door angst, geweld en onzekerheid.
Opvallend genoeg laat Nancy zich niet door pessimisme verleiden en is LA voor hem allerminst de hel. “Vervreemding is een fundamenteel kenmerk van onze toekomst”, stelt hij – iets waar ook andere cultuurcritici zoals Verhaeghe en Verbrugge ons op wijzen.
Het kan weleens die vervreemding zijn die ons verlangen aanwakkert om oude series te herleven en ons voor pakweg vier uur dorpsbewoner te wanen van Stars Hollow. Gilmore Girls kijken is als het nemen van een warm bad, schrijft het Belgische De Redactie. Die analogie is meer dan treffend. Tijdens het kijken krijg je een warm, behaaglijk gevoel – maar op een gegeven moment komt het onherroepelijke moment dat je eruit moet en je weer geconfronteerd wordt met de kou van het werkelijke leven.
Referenties
- Paul Verhaghe, Liefde in tijden van eenzaamheid, 2011, De Bezige Bij
- Gilmore Girls kijken is als het nemen van een warm bad, Deredactie.be
- Jean-Luc Nancy, De Stad in de Verte, 2002, Boom.
- Ad Verbrugge, Tijd van Onbehagen, 2004, SUN.
Geef als eerste een reactie