Zodra er geschoten wordt, nog voordat er ook maar iets bekend is, zijn de media naarstig op zoek naar het antwoord op de vraag of er sprake is van ‘Islamitisch’ terrorisme. CNN en BBC speculeren er gelijk op los. Waarom is er zo weinig voor nodig dat verband te leggen?
Wat is terrorisme?
De traditionele Nederlandse uitleg van terrorisme is ‘het onder druk zetten van een regering of bevolking door daden van terreur’, waarbij ‘terreur’ geduid wordt als ‘georganiseerd politiek geweld’. Dat hoeft dus niet per se ‘religieus’ gemotiveerd te zijn.
En ondanks dat de Engelse definitie van ‘terrorisme’ ook de nadruk legt op de interactie van ideologieën en samenleving, sluipt in die taal wel een eerste nuanceverlies naar binnen met het woord ‘terreur’. De Engelse variant van ‘terreur’ is namelijk ‘terror’, wat ‘angst’ betekent. Via die weg krijgt elke daad, als zij maar genoeg angst oproept, de ‘terror’-status. En met die stempel is de verbinding naar terrorisme sneller en makkelijker gemaakt; er is weinig meer voor nodig om de media te laten spreken van een terreurdaad. Als de dader in kwestie een Moslim is of een Midden-Oosterse afkomst of nationaliteit heeft, dan lijkt er bij voorbaat al vrijwel geen twijfel meer over mogelijk.
Possible terror attack
Met de recente schietpartij in München verliep de verslaggeving ook op die manier. De speculaties waren al in volle gang, voordat officiële instanties ook maar iets van zich hadden laten horen.
Men sprak over een ‘possible terror attack’, waarbij het woord ‘possible’ de deur opende voor speculaties dat het voorval waarschijnlijk door ISIS geïnspireerd was.
JUST IN: Munich police say shooting “looks like a terror attack” https://t.co/gIuGwiVddg pic.twitter.com/V7fyyubFzt
— CNN (@CNN) July 22, 2016
Toen bekend werd gemaakt dat de dader van Iraanse komaf was, twijfelde men er al helemaal niet meer aan. Ondanks dat men onder andere op CNN er wild op los speculeerde, kun je daar nu weinig meer van terugvinden op hun site. Nadat bleek dat het om een depressieve eenling ging, is men gaan praten over een ‘shooting’. De woorden ‘terror attack’ zijn zoveel mogelijk verwijderd uit het verhaal – zelfs met terugwerkende kracht. Zo laat bovenstaande tweet zien dat CNN een verhaal had waarin politie zei dat het leek op een terroristische aanslag. Als je klikt op de bijgevoegde link, dan kom je niet meer bij dat verhaal terecht. Sterker nog, ondanks dat ze het constant hadden over een ‘possible terror attack in Munich’, kun je daar nu haast niets meer over vinden op hun site.
De verantwoordelijkheid nemen
Deze terugdraaiende beweging is tekenend voor de omgang met dit soort zaken in onze samenleving, en dus niet alleen in de media. Die laatste laat zich slechts leiden door wat er speelt; en wat er speelt in de Westerse maatschappij is angst. Want alhoewel de media zich verantwoordelijker kan gedragen, is het nog steeds een situatie waarin zij draaien, omdat wij vragen.
Juist het verdoezelen van dergelijke initiële en ongegronde reacties, zorgt ervoor dat we niet genoeg geconfronteerd worden met vragen als: moeten we ons wel laten leiden door de angst? Waar komt deze angst vandaan? Is het überhaupt terecht?
Het is niets nieuws. Massamoorden zijn helaas een gegeven van alle tijden. Zo is er het bekende verhaal over een amokmaker (een ruziemaker, iemand die heibel schopt) dat in 1933 werd opgetekend door de psychiater Van Wulften Paltha. “Amok” was destijds de diagnose in Nederlands-Indië voor een inboorling die in een acute toestand van verstandsverbijstering bevond, en die in een dergelijke gemoedstoestand willekeurig mensen begon te vermoorden. Paltha beschrijft onder meer de Javaan Ali Moesa die plotseling brak, en in een razernij vijf mensen vermoordde.
Amerika, het land dat zich internationaal het meest inzet in ‘de strijd tegen terrorisme’, heeft zelf al vele grote schietpartijen meegemaakt, waarbij de dader een Lone Wolf bleekt te zijn: een amokmaker. Dergelijke daders vinden we niet zo zeer eng, maar meer tragisch. Vaak blijft het bij dat soort individuen gissen naar daadwerkelijke motieven om anderen van het leven te beroven; dat de dader het meestal niet overleeft maakt het des te lastiger daar ooit nog achter te komen. Achteraf stellen we voornamelijk vast dat we dit soort eenlingen niet hebben kunnen redden en halen onze schouders op, want we kunnen nu eenmaal niet weten wat er in het individu omgaat tot het te laat is.
In Amerika worden de meeste ‘terroristische’ aanslagen niet eens gepleegd door Moslims; het zijn vaker rechtse extremisten, en zelfs als de dader een Moslim is, blijft het meestal de vraag of dat wel een rol heeft gespeeld in de motivatie. Desondanks wordt er, als er iets mis is, gelijk hevig gespeculeerd over Islamitisch-extremistische motieven.
Waarom worden dit soort vreselijke gebeurtenissen nog voordat er ook maar iets bekend is bestempeld als ‘Islamitisch’ terrorisme? Volgens mij is er vrijwel niets te noemen dat onze panische reactie rechtvaardigt; de cijfers bevestigen het niet en ook het bewijs ontbreekt meestal. Uit onze manier van reageren spreekt onze eeuwenoude vertrouwde xenofobie, die een vrijbrief krijgt doordat we bang zijn. Maar zelfs al zou ik daar geen gelijk in hebben; als we niet eens in staat zijn om onze eigen reactie op dit soort geweld (kritisch) te bekijken, dan zullen we dat nooit zeker weten. In plaats van aandacht te hebben voor de motieven van gestoorde individuen, moeten we meer naar onszelf leren kijken. Willen we ons, als samenleving, echt laten leiden door de angst?
Geef als eerste een reactie