We weten weinig van het Oosterse denken, terwijl we er nog veel van kunnen leren. Over Sadhu Vaswani en zijn religieus pluralisme bijvoorbeeld. Religiewetenschapper Amit Sampat bespreekt de Vaswani’s inspirerende woorden.
In de afgelopen jaren lijken de spanningen tussen religieuze, culturele en etnische bevolkingsgroepen steeds meer op te lopen. Het geluid dat religie mensen van elkaar verwijdert en niet mer elkaar verbindt, klinkt steeds luider.
In het tv-programma Pauw van donderdag 24 november sprak Jeroen Pauw het volgende uit over religieuze geschriften: “De tijd van die achterlijke religieuzen met hun oude teksten is voorbij. Een weldenkend en verlicht mens gelooft alleen maar in zichzelf en wellicht een beetje in de wetenschap.”
Er lijkt een tendens te zijn, in ieder geval in de ‘mediawereld’, dat religie vooral voor problemen zorgt. Dagelijks krijgen we via de media verschrikkelijke berichten te horen over aanslagen die gepleegd worden tegen andersdenkenden, waarbij de geweldplegers zeggen dat zij hun (mis)daden plegen in naam van God.
In mijn optiek is het te gemakkelijk om te stellen dat religie per definitie ‘slecht’ is. Er zijn talloze voorbeelden te noemen waarbij mensen positieve daden hebben verricht en daarvoor inspiratie hebben gehaald uit religieuze geschriften. Religie kan wel degelijk mensen met elkaar verbinden en kan er zelfs toe leiden dat een broederschap van mensen kan ontstaan, waarin sprake is van een éénheid in diversiteit. Ik wil de lezer graag meenemen in de bijzondere ‘verbindende’ boodschap van de Indiase hindoe-mystieke denker Sadhu Thanwardas Lilaram Vaswani (1879-1966) middels zijn speech bij het Wereldcongres van Religies in augustus 1910 in Berlijn.
Over Vaswani
Sadhu Vaswani werd geboren in 1879 in Hyderabad (provincie Sindh, in het huidige Pakistan). Op jonge leeftijd nam hij kennis van de Upanishads (‘heilige’ filosofische teksten binnen het hindoeïsme). Zijn moeder had de wens dat haar zoon ‘een gewoon leven’ zou leiden. Hiermee bedoelde zij dat Vaswani na zijn studie moest werken en zo een goed inkomen zou verdienen. Vaswani was vooral geïnteresseerd in spiritualiteit en religie, maar beloofde zijn moeder dat hij haar wens zou vervullen. Op het moment dat zijn moeder stierf, besloot Vaswani toch dat hij zich meer ging richten op religie, spiritualiteit en educatie.
Sadhu Vaswani behaalde een bachelor- en een mastertitel aan de Universiteit van Bombay. Hierna werd hij hoogleraar in Geschiedenis en Filosofie in Calcutta (1903). Later werd hij hoogleraar in Engelse taal en literatuur en Filosofie bij het D. J. Science College in Karachi (1908). In 1910 werd Vaswani uitgenodigd om te spreken over religie en spiritualiteit op het Wereldcongres voor vrijdenkers in Berlijn. Na zijn carrière als universitair docent sloot Vaswani zich aan bij Mahatma Gandhi om te strijden voor de onafhankelijkheid van het Indiase subcontinent.
Sadhu Vaswani heeft in zijn leven diverse artikelen en boeken geschreven, in het Engels en het Sindhi, onder andere over religie, spiritualiteit, politiek en educatie. Hij overleed in 1966 in Pune (India). Zijn graf (samadhi) vormt voor veel mensen tot op de dag van vandaag een heilige plaats. Zijn werk werd vooral bekend dankzij zijn neef J.P. Vaswani (bekend als Dada Vaswani).
De Unitariërs en het congres van wereldreligies
De organisatie achter de conferentie van Berlijn in 1910 was de International Council of Unitarian and Other Liberal Religious Thinkers and Workers, opgericht op 25 mei 1900 in Boston tijdens de 75e verjaardag van de Amerikaanse vereniging van Unitariërs (American Unitarian Association). Het doel van de organisatie was “to open communication with those in all lands who are striving to unite Pure Religion and Perfect Liberty, and to increase fellowship and cooperation among them.”
Tegenwoordig is de organisatie bekend onder de naam International Association of Religious Freedom (IARF). Het is de oudste intra-religieuze organisatie. Door de jaren heen werden de twee belangrijkste doelen van de organisatie het stimuleren van de dialoog tussen verschillende religieuze leiders en het bespreekbaar maken van ingewikkelde kwesties ten aanzien van religie, met name in Europa en de Verenigde Staten aan het begin van de 20e eeuw.
De eerste conferentie werd gehouden in Londen in 1901 onder de naam Liberal Religious Thought at the Beginning of the Twentieth Century. Na 1901 werden er diverse congressen georganiseerd. De tweede werd gehouden in Amsterdam in 1903 onder de naam Congress of Religious Free-thinkers en de derde in Geneva in 1905 onder de naam Congress of Religious and Progressive Christians.
Het vierde congres werd gehouden in Boston in 1907 onder de naam Freedom and Fellowship in Religion. Tijdens deze bijeenkomst werden voor het eerst religieuze liberale denkers van verschillende religies (zoals het jodendom, islam en het hindoeïsme) en christelijke denominaties (bijvoorbeeld Rooms-Katholieken) uitgenodigd om te spreken over religie, vrijheid en broederschap. De meerderheid van de sprekers waren echter wel Unitariërs.
Het vijfde congres vond plaats in augustus 1910 in Berlijn onder de naam Welt-Congress fur Freies Christentum und Religiöosen Fortschritt (in het Engels World Congress of Religions of Free Christianity and Religious Progress). Voor dit congres werd Vaswani uitgenodigd en hier kreeg hij bekendheid vanwege zijn voor het Westen bijzondere zijn visie op religie en spiritualiteit.
Vaswani’s ideaalbeeld met de ‘Church of the New Dispensation’
De titel van Sadhu Vaswani’s speech The message of Modern India. Vaswani was van mening dat India een belangrijke boodschap had voor het ‘Christelijke Westen’. Zo sprak hij de volgende woorden uit tijdens de conferentie:
“Modern India has a message for the world – a message for the West. The service of the West to India and the world is a daily deepening experience of every one who is in contact with modern culture and modern civilization. But that India, too, has her message to give, is what not many realize to-day.”
Sadhu Vaswani’s speech, en zijn visie op religie en spiritualiteit, blijken ‘religieus pluralistisch’ van aard te zijn. Dit is bijvoorbeeld terug te zien wanneer Vaswani het heeft over het idee van een ‘Church of the New Dispensation’:
“The question arises: whence this diversity of religions? Eliminate the passing elements of form and fix your thoughts on the permanent elements of essence in Hinduism, Buddhism, Zoroastrianism, Confucianism, Christianity and Islam, and you find that diversities are as conspicuous as the Unities. These diversities, indeed, give to each Religion its distinctive features; and the Church of the New Dispensation does not ignore them; how does she interpret them? Not as did the learned Orientalist Sir Monier Williams who contrasted “Hinduism”, “Buddhism” and “Islam” as the “three false religions” with one true religion, the Christianity of the Churches — Islam specially interpreted as due to the influence of Satan! We maintain that none of the great religions of the world is false. All rest upon the self-revelation of the Spirit of God.”
In een ander deel van zijn speech verzoekt Vaswani mensen van verschillende religieuze stromingen zich te verenigen zonder het eigen geloof op te geven. Hij betoogt niet dat mensen hun religie moeten verlaten om tot eenheid te komen. Vaswani legt dit als volgt uit: “The time has come to unify our forces so that the Faiths of the World may work together, strengthening each other’s strength and supplying each other’s deficiencies. The Religions of the World are not rivals but brothers.”
Met zijn ‘Church of the New Dispensation’, of zoals hij het ook noemt in zijn speech de ‘Free Catholic Church of Harmony’, geeft Vaswani aan dat elke religie een belangrijk element in zich heeft:
“I dream of a day when the various world religions will come together in one Church the Free Catholic Church of Harmony and each will sound a note in accents of love and with the emphasis of faith, concerning the One Spirit whom the sages call by various names. Hinduism shall sound the note of God’s Immanence and Solidarity of Man; Christianity shall sound the note of God’s Fatherhood and the way of the Cross; Islam shall sing of the Sovereignty and transcendent Unity of God; Buddhism shall sing of the ethical idealism and service of God in man; Zoroastrianism shall sing of purity of thought, word and deed which once attained will usher in the day of Ahura Mazda the day of world-deliverance the Day of Peace beyond the touch of Pain. And out of a commingling of these and other notes shall be evolved a New Symphony which the world needs but knows not of a New Music which shall move to mighty deeds of Love the sons and daughters of East and West a New Song which shall publish Peace abroad even the Song of the New Dispensation.” Opvallend in de speech van Vaswani is de rol die mystiek krijgt bij het vormen van een synthese tussen religie, spiritualiteit, het Westen en het Oosten: “Synthesis is the note of the New Age; and the Religion of the future must be the organic assimilation of the characters and ideals of the great religious geniuses of East and West; it must be a synthesis of the mysticism and metaphysical insight of the East and the scientific temper and organizing energy of the West.”
Een synthese van religies door mystiek en spiritualiteit
Vaswani’s speech laat zien dat religie niet altijd hoeft te leiden tot een boodschap van dood en verderf. Religie kan ook een bijdrage leveren om mensen bij elkaar te brengen. Volgens hem heeft elke religie iets speciaals te bieden heeft en hoewel er verschillen tussen religies zijn, heeft elke religie een element van waarheid in zich heeft.
Vaswani probeerde een synthese te maken door verschillende elementen van religies een belangrijke rol toe te kennen in zijn ideaalbeeld van de ‘Church of the New Dispensation’. Mystiek en spiritualiteit zijn twee belangrijke elementen in dat ideaalbeeld om mensen van verschillende religieuze bevolkingsgroepen te kunnen verenigen. Willen wij anno 2016 een serieuze poging doen om mensen van verschillende religies meer bij elkaar te brengen, dan zullen wij bij gesprekken in het kader van interreligieus dialoog misschien meer aandacht moeten hebben voor deze zaken. Mystiek en spiritualiteit zijn immers religie-overstijgend!
Bronnen
- Van der Wall, Ernestine. ‘Een wereldparlement van vrijzinnigen. Religie en transnationalisme (1900-1914)’, in: Niels van Driel & Annemarie Houkes (red.), Het vrijzinnige web. Verkenningen naar vrijzinnig-protestantse netwerken (1850-1914) (Jaarboek voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme na 1800, Zoetermeer: Uitgeverij Meinema, 2014.
- Wendte, Charles. W. ed. Freedom and Fellowship in Religion: Proceedings and Papers of the Fourth International Congress of Religious Liberals, Boston: International Council, 1907.
- Wendte, Charles. W. e.d. Fifth International Congress of Free Christianity and Religious Progress, London: Williams & Norgate, 1910.
- Sadhuvaswani.org (laatst bezocht op 29-11-2016).
- Iarf.net (laatst bezocht op 29-11-2016).
Geef als eerste een reactie