Een paar weken geleden sprak Eva Jinek met de dieetgoeroe Fajah Lourens, haar adviezen leiden tot veel aandacht op het niet-eten, maar is dat wel zo gezond? Filosofe en psychologe Martine Berenpas bekijkt het makkelijk te vergeten psychologische element aan een gezonde levensstijl.
De moderne media bieden ons een breed scala aan overtuigingen om aan de vraag tegemoet te komen hoe wij moeten leven. Naast stressreductietechnieken (mindfulness, yoga) en strategieën om succesvoller te zijn, is het volgen van een bepaald voedingsdieet een populaire manier om jezelf wijs te maken dat je gelukkiger gaat worden. Deze week verscheen het boek van Fajah Lourens met de titel My killerbody 2 en het is nu al een bestseller. Waarom laten we ons leiden door dieetgoeroes met hongerpraktijken?
Volg mij en wees gelukkig!
“Iedereen wil zich fit voelen en fijn voelen”, stelt Fajah Lourens in de uitzending van Jinek (12 jan jl). Vervolgens beschrijft ze in detail wat er mis is met ons voedingspatroon (“sinaasappelsap is net zo slecht als cola) en hoe we door het volgen van haar dieet zonder intensief te sporten zullen afvallen. Afvallen, lijkt het wel, dat wil iedereen. Want laten we eerlijk zijn: als we naar het lichaam van Fajah Lourens kijken, worden we spontaan jaloers. Dus gaan we braaf naar de winkel en kopen haar boek, om ons vervolgens te realiseren dat het krijgen van een killerbody allerminst peanuts is.
Veel mensen eten zonder er bij stil te staan wat ze precies eten. Dieetgoeroes zijn bijzonder goed om je bewust te maken van het feit dat niet alles wat je naar binnen werkt ook goed voor je is. “Het gaat om de balans en gezond eten”, zegt Lourens wijselijk. Bewust omgaan met voedsel is een van de belangrijkste facetten van een gezonde levensstijl; daarom attendeert het Voedingscentrum ons al jaren op het belang van de Schijf van Vijf.
Dieetgoeroes die ons vertellen dat we moeten kiezen voor gezond voedsel zijn een stap in de goede richting. Bewustwording is de eerste en tevens meest essentiële stap tot gedragsverandering (Koven; 2014). Dat wij het moeilijk vinden om gezond voedsel te consumeren is ook geen onzin. Met name stress en onvoldoende aandacht voor eten zorgen ervoor dat wij de verkeerde dingen kiezen, zoals producten met te veel suikers, koolhydraten en vetten (Clifford; 2014). Daarnaast nuttigen we te veel drankjes met zogenaamde “lege calorieën”; calorieën die je geen vol gevoel geven. “Een glas jus d’orange, daar zit evenveel suiker in als cola”, stelt Lourens in Jinek. En ook daarin heeft ze gelijk.
Dieetgoeroes zijn in principe dus niet erg, zeker wanneer ze mensen zich bewust laten worden van wat ze eten. Dat is positief voor de gezondheid. Echter, de meeste dieetgoeroes combineren de nadruk op kennis van gezond eten met complete onzin. Zo stelt Lourens dat een gemiddelde actieve vrouw een caloriebehoefte heeft van 1400 kcal en dat ze, als ze meer eet, te dik wordt. Dat is klinkklare onzin. De energiebehoefte van een niet-actief zittend persoon ligt inderdaad rond de 1400 kcal, maar iemand die daarnaast nog 1 à 2 keer in de week sport en bijvoorbeeld veel trap loopt, heeft beduidend meer nodig. Dat zeggen namelijk de experts op dit gebied, namelijk de voorzitter van de Britse Diëtisten Associatie en het Voedingscentrum.
Dieetgoeroes zijn zelden experts op het gebied van voeding. Fajah Lourens heeft geen enkele opleiding in de diëtiek en Sonja Bakker heeft enkel een cursus orthomoleculaire voeding gedaan. De meiden van Green Happiness hebben wél een opleiding diëtiek gevolgd, maar met hun opmerking dat een ei “de menstruatie van een kip” is, kun je je toch afvragen of je voor informatie bij hen moet aankloppen.
De gemene deler van de dieetgoeroes is dat ze allemaal suggereren dat afvallen en je fit voelen ontzettend makkelijk is. Mits je maar hun dieet volgt! Meer is niet nodig! Voeding maken ze vervolgens hypersimpel: je kunt enkel afvallen door heel weinig te eten en door enkel bepaalde producten te eten. Zo mag je van Lourens absoluut geen suikeren mag je van het paleodieet geen koolhydraten. Green happiness, daar mag je eigenlijk niets meer van eten en Sonja Bakker doet de zuivel in de ban.
Van al die diëten krijg je waarschijnlijk honger, want 1200 kcal per dag is het minimum dat een gemiddeld persoon nodig heeft om niet in de verhongeringsmodus te gaan. Voor personen met overgewicht is een dieet van 1200 kcal daarom een goede start om af te vallen. Echter, een langetermijnoplossing is het niet.
Dat je namelijk van een dieet van 1200 kcal afvalt, betekent nog niet dat het daarmee gezond is. Zo is er een grote kans dat een dieet dat bepaald voedsel afzweert, te weinig mineralen en vitaminen bevat, waardoor je allerlei klachten kan krijgen (Koven: 2014). Daarnaast kan een stringent dieet tot onvruchtbaarheid leiden en psychische problemen veroorzaken (dietcetera). Helaas wijzen de dieetgoeroes je niet op deze risico’s en passen ze hun dieetadvies ook niet aan naar aanleiding van kritiek.
Waarom ze dat niet doen? Omdat ze dan door de mand vallen. Dan blijkt het namelijk helemaal niet zo simpel te zijn met voeding. Een voorgeschreven regime van 1200 kcal met duidelijk voorgeselecteerd voedsel leidt namelijk zeker tot resultaat. Maar als het gecompliceerder blijkt te zijn, dan is afvallen opeens niet zo makkelijk.
En daarom komen de meeste mensen die stoppen met een dieet weer aan, of gaan zij zelfs nog meer wegen. De dieetgoeroes willen je vervolgens doen geloven dat je weer terug moet naar hun dieet. Dat is volksverlakkerij. Er zijn namelijk maar weinig dieetgoeroes die je het volgende, eerlijke verhaal vertellen: als je gezond en gevarieerd eet, mag je best suiker eten. Meer bewegen en minder frisdrank en alcohol nuttigen is altijd goed; een lange tijd onder je energiebehoefte gaan zitten daarentegen niet. En het allerbelangrijkste: zolang je niet je psychische verhouding tot voedsel onder de loep neemt, zal je niet afvallen.
Triggers, emoties en voeding
Hoe zorg je ervoor dat je gezond en gevarieerd leert eten? Ten eerste is daar kennis van gezonde voeding voor nodig. Het Voedingscentrum geeft richtlijnen die je prima kan volgen. Mocht je toch twijfelen, dan kun je het beste naar een diëtist gaan die je op individueel niveau kan helpen. Want daar zit de crux: niet iedereen heeft dezelfde energiebehoefte en hetzelfde leven. Daarnaast is het belangrijk dat je om leert gaan met bepaalde ‘triggers’ die ervoor zorgen dat je ofwel te weinig beweegt ofwel verkeerd, of te veel, eet. Daarom is het bijvoorbeeld belangrijk om je maaltijden te plannen en een boodschappenlijstje te maken, zodat je in de supermarkt de verleiding kan weerstaan om ongezondere dingen te kopen. Een andere belangrijke factor die de relatie met voedsel benadeelt, is dat voedselfabrikanten ons soms laten denken dat een product gezond is, terwijl het dat in feite niet is.
Onze verhouding tot voedsel kan soms ook gepaard gaan met emoties zoals “sfeerbepalend” (water drinken op een feestje is not done) of “troost” (ik heb een zware dag gehad, dus ik mag wel een extra bonbonnetje), waardoor we er niet in slagen om gezond te eten. In mindere mate speelt nog mee of iemand economisch daadkrachtig is om gezond voedsel te kopen.
Dieetgoeroes zijn niet geïnteresseerd in het identificeren en opsporen van triggers, want dat is een individuele aangelegenheid en dat verkoopt veel minder goed. Daarnaast is het resultaat op korte termijn veel minder te merken: het heeft juist op de lange termijn meer effect op de gezondheid (Godinho; 2013).
Killerbody
Zolang de wetenschap zelf nog niet helemaal weet hoe het precies zit met voeding, is er altijd ruimte voor dieetgoeroes die met commerciële doeleinden proberen om ons iets wijs te maken. Gecombineerd met het esthetische ideaal van “het perfecte lichaam” is de druk groot om je te laten verleiden om een bepaald dieet te volgen.
Dieetadviezen geven vrouwen, en met name jonge meisjes, het beeld dat hun lichaam niet goed genoeg is, maar dat ze, als ze maar willen, een “killerbody” kunnen krijgen. Daarbij kan je je overigens afvragen waar zo’n “killerbody” nou precies voor staat. Lourens zelf zegt dat ze “fit en gezond” wil zijn. Echter, daarvoor hoeven mensen met een gezond BMI geen stringent dieet te volgen; belangrijk is wel goede nachtrust, gezond en gevarieerd eten voldoende beweging en stressvermijding. Dan heb je de meeste kans om gelukkig, gezond én zonder honger door het leven te gaan.
Referenties
- Van den Berg, P., Neumark-Sztainer, D., Hannan, P.J., & Haines, J. (2007) “Is dieting advice from magazines helpful or harmful?”, Pediatrics, 119 (1)
- Koven, N.S., & Abry, A.W.(2014), “The clinical basis of orthorexia nervosa: emerging perspectives”, Neuropsychiatric disease and treatment, 11, pp. 385-394.
- Fajah Lourens bij Jinek
- Clifford, R.J., Campbell, I.C., & Troop, N., “Increases in weight during stress”, European Eating Disorders Review. 22(1), pp. 77-82.
- https://www.dietcetera.nl/ziektes-en-aandoeningen/psyche-en-gedrag
- Godinho, C. Will is not enough: Coping planning and action control as mediators in the prediction of fruit and vegetable intake, British journal of health psychology.
Geef als eerste een reactie